W latach 2021-2023 inspektorzy pracy zbadali okoliczności i przyczyny 5 994 wypadków przy pracy. W wypadkach poszkodowanych zostało 6 685 osób, w tym 2 129 doznało ciężkich obrażeń ciała, a 790 poniosło śmierć. Analizy wskazują, że poszkodowani w wypadkach przy pracy najczęściej pracowali w zakładach przetwórstwa przemysłowego – 35,6%.

Co to jest wypadek przy pracy?

Wypadek przy pracy to nagłe zdarzenie wywołane przyczyną zewnętrzną powodujące uraz lub śmierć, które nastąpiło w związku z pracą:

• podczas lub w związku z wykonywaniem przez pracownika zwykłych czynności lub poleceń przełożonych
• podczas lub w związku z wykonywaniem przez pracownika czynności na rzecz pracodawcy, nawet bez polecenia
• w czasie pozostawania pracownika w dyspozycji pracodawcy w drodze między siedzibą pracodawcy a miejscem wykonywania obowiązku wynikającego ze stosunku pracy.

Na równi z wypadkiem przy pracy, w zakresie uprawnienia do świadczeń określonych w ustawie, traktuje się wypadek, któremu pracownik uległ:

• w czasie podróży służbowej w okolicznościach innych niż już wymienione, chyba że wypadek spowodowany został postępowaniem pracownika, które nie pozostaje w związku z wykonywaniem powierzonych mu zadań
• podczas szkolenia w zakresie powszechnej samoobrony
• przy wykonywaniu zadań zleconych przez działające u pracodawcy organizacje związkowe.

W celu właściwego zakwalifikowania wypadku konieczne jest ustalenie czy wystąpiły wszystkie przesłanki wypadku: nagłość zdarzenia, zewnętrzna przyczyna, uraz bądź śmierć pracownika a także związek zdarzenia z pracą.

Wypadek pracownika – co robić?

W sytuacji gdy dojdzie do wypadku pracodawca obowiązany jest:

• zapewnić poszkodowanym pierwszą pomoc i podjąć niezbędne działania eliminujące lub ograniczające zagrożenie (jak np. odcięcie zasilania maszyn energią).
• zabezpieczyć miejsce wypadku przed dostępem osób niepowołanych i możliwością uruchomienia – bez potrzeby – maszyn i innych urządzeń technicznych, których ruch wstrzymano w związku z tym zdarzeniem. Zabezpieczenia to powinno wykluczyć możliwość zmian usytuowania maszyn i urządzeń oraz innych przedmiotów, które spowodowały wypadek, jeżeli na podstawie ich położenia i stanu będzie można odtworzyć okoliczności, przebieg i ustalić przyczyny tego wypadku.
• przeprowadzić postępowanie powypadkowe.

Kiedy i jak zgłosić wypadek?

Obowiązkiem pracodawcy jest zawiadomić okręgowego inspektora pracy właściwego ze względu na miejsce zdarzenia o:

• śmiertelnym wypadku przy pracy
• ciężkim wypadku przy pracy
• zbiorowym wypadku przy pracy
• każdym innym wypadku, który ma związek z pracą i wywołał wymieniony skutek (śmiertelny, ciężki, zbiorowy), jeżeli może zostać uznany za wypadek przy pracy.

Śmiertelny wypadek przy pracy to taki, który powoduje śmierć w okresie nieprzekraczającym 6 miesięcy od dnia wystąpienia wypadku.

Ciężki wypadek przy pracy to taki, który spowodował ciężkie uszkodzenie ciała, takie jak:

• utrata wzroku, słuchu, mowy, zdolności rozrodczej lub inne uszkodzenie ciała,
• rozstrój zdrowia naruszające podstawowe funkcje organizmu,
• choroba nieuleczalna lub zagrażająca życiu,
• trwała choroba psychiczna,
• trwała, całkowita lub częściowa niezdolność do pracy w zawodzie,
• trwałe, istotne zeszpecenie lub zniekształcenie ciała.

Zbiorowy wypadek przy pracy to wypadek, któremu uległy co najmniej dwie osoby.

O śmiertelnym, ciężkim lub zbiorowym wypadku przy pracy oraz o każdym innym wypadku, który wywołał wymienione skutki, mającym związek z pracą, jeżeli może być uznany za wypadek, należy zawiadomić PIP niezwłocznie. Pracodawca składa w tym celu zawiadomienie do okręgowego inspektora pracy właściwego ze względu na miejsce zdarzenia. Najszybciej o wypadku można zawiadomić PIP telefonicznie.

Zawiadomienie powinno zawierać następujące informacje:

• identyfikacja pracodawcy (nazwa pracodawcy, imię nazwisko, zajmowane stanowisko, telefon)
• data i godzina zaistnienia zdarzenia
• liczba osób poszkodowanych
• dane osób poszkodowanych (w tym imię i nazwisko poszkodowanego, podstawę świadczenia pracy, skutki wypadku dla poszkodowanego)
• miejsce wypadku
• informacja o przebiegu zdarzenia wypadkowego.

Poza inspektorem pracy pracodawca o wypadku zawiadamia też prokuratora. Niezawiadomienie o wypadku przy pracy inspektora pracy czy prokuratora jest wykroczeniem pracodawcy, za które grozi kara grzywny od 1000 zł do 30 000 zł.

Postępowanie powypadkowe

W ramach postępowania powypadkowego pracodawca powołuje zespół powypadkowy, w którego skład wchodzi pracownik służby bhp (przedstawiciel pracodawcy) i społeczny inspektor pracy (przedstawiciel pracowników). Zespół ten powinien ustalić okoliczności i przyczyny wypadku przy pracy. Zespół zbada okoliczności i przyczyny wypadku, w tym dokonując oględzin miejsca, w którym do niego doszło, wysłuchując wyjaśnień poszkodowanego czy świadków, a także zasięgając opinii lekarza. Koszty związane z ustalaniem okoliczności i przyczyn wypadków przy pracy ponosi pracodawca.

Jeśli pracodawca nie ma służby BHP w skład zespołu wejdzie pracodawca lub pracownik, któremu pracodawca powierzy wykonywanie zadań z zakresu BHP lub zewnętrzny specjalista. Jeśli w firmie nie ma społecznej inspekcji pracy do zespołu wejdzie przedstawiciel pracowników, który musi mieć aktualne zaświadczenie o ukończeniu szkolenia BHP. Gdy, ze względu na małą liczbę zatrudnionych pracodawca nie może zbudować dwuosobowego zespołu – do zespołu wchodzi pracodawca i specjalista bhp spoza zakładu.

Zespół powypadkowy nie później niż 14 dni od zawiadomienia o wypadku powinien sporządzić protokół powypadkowy, w którym wskaże czy zdarzenie miało charakter wypadku przy pracy i jeśli tak to w jakich okolicznościach i z jakich przyczyn do niego doszło. Poszkodowany ma prawo wnosić zastrzeżenia i uwagi do treści protokołu. Protokół następnie zatwierdza pracodawca, ma na to 5 dni od sporządzenia protokołu.

Zatwierdzony protokół powypadkowy pracodawca doręcza:

• poszkodowanemu
• rodzinie (w razie wypadku śmiertelnego)
• inspektorowi pracy (w przypadku wypadku śmiertelnego, zbiorowego lub ciężkiego)

Poszkodowany, który nie zgadza się z treścią protokołu może wystąpić do sądu z pozwem o sprostowanie protokołu powypadkowego. Najczęściej w ramach tego postępowania strony: poszkodowany i pracodawca spierają się o to, czy dane zdarzenie może zostać uznane za wypadek przy pracy.

Pracodawca jest obowiązany prowadzić rejestr wypadków przy pracy. Protokół ustalenia okoliczności i przyczyn wypadku przy pracy wraz z pozostałą dokumentacją powypadkową pracodawca musi przechowywać przez 10 lat.

Obowiązkiem pracodawcy jest przeprowadzanie systematycznej analizy wypadków i wprowadzanie środków zapobiegawczych, które pozwolą uniknąć ich ponownego wystąpienia.